وقتی می بینید که رسوایی، فساد و کلاهبرداری یک شرکت در خبرها پخش می شود، می توانید مطمئن باشید که خیلی زود به اصطلاح حاکمیت شرکتی (corporate-governance) در پس این اخبار پرداخته خواهد شد.

حاکمیت شرکتی عبارتی است که از سال 2001 و 2002 بر اثر فروپاشی چند شرکت بسیار بزرگ بیشتر به آن پرداخته شد و در آن عملکرد داخلی شرکت ها را در معرض نظارت عمومی قرار داد.
سقوط این شرکت ها باعث شد به نحوه اداره سایر شرکت ها و نحوه پاسخگویی مدیران آنها نیز بیشتر توجه شود.

شرکت‌ها معمولاً بر اساس مجموعه‌ای از قوانین و مقررات اداره می‌شوند. قوانینی که طی سالهای اخیر تحت کنترل شدیدتری نیز قرار گرفته‌اند. انتظار می رود این قوانین از دارایی ها و منابع شرکت محافظت کند و مدیران ارشد و مدیران اجرایی را در قبال تصمیمات و اقداماتشان پاسخگو نماید.

 

تعریف حاکمیت شرکتی

حاکمیت شرکتی به قوانین، رویه ها و فرآیندهای مورد استفاده برای اداره یک شرکت اشاره دارد. همچنین ذینفعان کلیدی را که مسئول تصمیم گیری و شیوه های کاری هستند شناسایی می کند. به طور کلی، دلیل وجودی حاکمیت شرکتی برای این است تا اطمینان حاصل شود که همه ذینفعان (شامل سهامداران، اعضای هیئت مدیره، کارکنان، مشتریان، تامین کنندگان و بازار) محافظت می شوند.

فرآیندهای حاکمیت شرکتی کمک می کند که یک شرکت به روشی پاسخگو و شفاف اداره شود و آن شرکت را قادر می سازد به اهداف کلیدی خود دست یابد و اطمینان حاصل شود که اعتماد سهامداران خدشه دار نمی شود.

 

چرا حاکمیت شرکتی مهم است؟

در دنیای مدرن، وجود حاکمیت شرکتی باعث می شود که بیشتر از منافع سرمایه گذاران محافظت شود. همچنین از طریق استانداردها و شیوه های زیست محیطی و اجتماعی، منافع عمومی مورد حمایت قرار می گیرد.

در سال‌های اخیر، نگرانی‌های فزاینده‌ای در مورد دستمزد مدیران و عدم تنوع در هیئت‌ها و همچنین شیوه‌های کاری ضعیف مطرح شده است که این بدان معناست که موضوعاتی مانند آزار جنسی، نژادپرستی و استثمار کارگران به درستی مدیریت نمی‌شوند.

اکنون، بیش از هر زمان دیگری، تأکید فزاینده ای بر بهبود فرآیندهای شرکتی، مسئولیت‌پذیری و کنترل‌ها وجود دارد و همه اینها در تلاش برای کاهش سوء استفاده از قدرت و افزایش یکپارچگی تصمیم‌گیری در شرکت‌ها است. این بخشی از یک روند کلی تر به سمت شفافیت و پاسخگویی برای همه سازمان ها در بخش دولتی و خصوصی است.

حاکمیت شرکتی عامل اصلی در سلامت و پایداری کلی سازمان است زیرا موارد زیر را انجام می دهد:

• از حقوق سهامداران و سایر ذینفعان محافظت می کند.
• سرمایه گذاری را تشویق می کند.
• مسئولیت پذیری را افزایش می دهد.
• شفافیت را افزایش می دهد.
• افشاگری را تضمین می کند.
• روابط بهتری با ذینفعان ایجاد می کند.

 

چه کسی مسئول حاکمیت شرکتی است؟

برای اینکه حاکمیت شرکتی واقعاً مؤثر باشد، باید از بالا به پایین در یک سازمان مدیریت شود تا از رفتار شرکتی باز، صادقانه و سازگار اطمینان حاصل شود. افراد و گروه های کلیدی درگیر در پیروی از حاکمیت شرکتی عبارتند از:

• سهامداران: سرمایه گذاران مالی در سازمان مستقیماً در عملیات راهبری شرکت همکاری نمی کنند، بنابراین باید مدیران آگاه، واجد شرایط و مستقل را برای حفظ منافع خود انتخاب کنند.
• هیئت مدیره: سهامداران باید این گروه را برای نظارت بر عملکرد شرکت از طرف خود انتخاب کنند. مدیران باید مستقل باشند و باید انگیزه ایجاد ارزش در شرکت را داشته باشند. وظیفه اصلی آنها انتصاب یک مدیر اجرایی و پاسخگویی آنها در مورد عملیات روزانه شرکت است.

توجه داشته باشید:
استقلال در اینجا به معنای رهایی از روابط مادی با شرکت، مدیران و حسابرسان خارجی است.
مدیران مستقل از نظر تئوری به نفع شرکت و سهامداران آن عمل می کنند، زیرا هیچ مانعی برای جلوگیری از تصمیم گیری و رفتار اشتباه ندارند.

• مدیر اجرایی (مدیر عامل): هیئت مدیره این فرد را برای مدیریت عملیات روزانه سازمان، از جمله برنامه ریزی استراتژیک، گزارشگری مالی و مدیریت ریسک استخدام می کند. مدیر عامل همچنین مسئول اطلاع رسانی به هیئت مدیره از اتفاقات سازمان است.
• مدیران ارشد: مدیر عامل این افراد را برای مدیریت عملکردهای مختلف کسب و کار استخدام می کند. آنها مسئول ایجاد و نظارت بر سیستم های کنترل داخلی هستند. توسعه یک ساختار شرکتی موثر؛ تنظیم یک “گفتمان بالادستی” که بر صداقت و رفتار اخلاقی تأکید دارد و حصول اطمینان از وجود فرآیندهایی که انطباق را تضمین می کند، و از رفتار نادرست اجتناب و تشخیص می دهد، وظیفه مدیران ارشد سازمان است.
• ذینفعان: اینها گروه، سازمان ها و افراد دیگری هستند که تحت تأثیر عملیات یک شرکت قرار می گیرند. ذینفعان می توانند شامل کارکنان، مشتریان و تامین کنندگان باشند. آنها همچنین می توانند شامل افرادی خارج از سازمان باشند که علاقه خاصی به نحوه عملکرد شرکت دارند. به عنوان مثال، نگرانی های اجتماعی و زیست محیطی اکنون بخشی از مسئولیت حاکمیت شرکتی است، بنابراین حوزه نفوذ کلی ذینفعان به طور فزاینده ای جهانی شده است.

هیئت مدیره همچنین ممکن است تصمیم بگیرد که برخی از مسئولیت های حاکمیتی را به کمیته ها واگذار کند. این کمیته ها معمولاً عبارتند از:

• کمیته حسابرسی: این کمیته بر گزارشگری مالی شرکت نظارت دارد. حداقل یکی از این اعضای کمیته باید دانش مدیریت مالی داشته باشد. این کمیته به طور منظم برای اطمینان از اینکه حسابرسان خارجی وظایف خود را به درستی انجام می دهند و سیستم های مالی از نظر قابلیت اطمینان مورد تایید می باشند، بایستی بصورت دوره ای تشکیل جلسه دهد.
• کمیته حاکمیت: این گروه متشکل از چندین مدیر مستقل بر فعالیت های حاکمیتی شرکت نظارت می کنند. ممکن است نامزدهای هیئت مدیره را انتخاب و توصیه کند و اطمینان حاصل نماید که اعضای هیئت مدیره مستقل باقی می مانند. همچنین به طور منظم شیوه های حاکمیتی را برای اثربخشی بررسی می کند.
• کمیته جبران خسارت/حقوق: این کمیته بر بسته های پاداش مدیریت ارشد و همچنین سیاست های جبران خسارت به طور کلی نظارت می کند. همچنین ممکن است به طور فزاینده ای به گزارش پرداخت منصفانه و پرداخت در سراسر سازمان توجه کند. نقش کلیدی آن اطمینان از رقابتی بودن کلیه پرداخت های سازمانی است و اینکه مشوق های پاداش عملکرد، منجر به انگیزه و ارزش آفرینی برای شرکت هستند.

 

حاکمیت شرکتی چگونه کار می کند؟

مدیران می توانند از ابزارها و استراتژی های مختلفی برای حمایت از فعالیت های حاکمیت شرکتی استفاده کنند.

 

سیستم های کنترل داخلی

این فرآیندها برای اطمینان از موارد زیر طراحی شده اند:

• عملیات راهبری موثر و کارآمد
• گزارشگری مالی قابل اعتماد
• رعایت قوانین و مقررات قابل اجرا

 

مدیریت ریسک

این یک سیستم رسمی برای شناسایی، اندازه گیری و کنترل ریسک است. باید ریسک مالی و غیر مالی را ارزیابی کند.

 

سیستم های افشاگری

یک سیاست افشای اطلاعات باید فرهنگ باز سازمانی و شفافیت را تشویق کند. اغلب شامل عناصری مانند موارد زیر است:

• افشای ناشناس
• وجود نداشتن عواقب منفی برای افشا
• بررسی مستقل افشاها
• ممیزی منظم ریسک های افشا

 

مسئولیت سازمانی

مسئولیت سازمانی به تعهد یک شرکت برای پاسخگویی و شفافیت در برابر مشتریان، کارکنان، سهامداران و جامعه اشاره دارد. این را می توان به طور معمول از روش های زیر نشان داد:

• اخلاق کسب و کار
• مدیریت برند
• روابط سرمایه گذار
• ارتباطات ذینفعان
• امور محیط زیست
• فعالیت های اجتماعی
• بشردوستی شرکتی

 

 

نکات کلیدی

حاکمیت شرکتی به قوانین، رویه ها و فرآیندهایی اشاره دارد که توسط یک سازمان برای اطمینان از انطباق آن با مقررات استفاده می شود و اینکه به شیوه ای باز و شفاف عمل می کند، که برای سهامداران (شامل سهامداران، مشتریان، کارمندان و تامین کنندگان) منصفانه است.
همچنین به معنای واگذاری مسئولیت آنها به افراد خاص در سازمان یعنی اعضای هیئت مدیره است.

حاکمیت شرکتی برای اطمینان از یکپارچگی و اعتبار انواع سازمان ها چه دولتی، خصوصی، غیرانتفاعی و نهادی ضروری است.

حاکمیت شرکتی خوب باعث ایجاد اعتماد و اعتبار سازمانی می شود. این کار به شرکت اجازه می دهد تا به منابع مالی سرمایه گذار دسترسی داشته باشد و به طلبکاران و کارمندان اطمینان می دهد که شرکت قابل اعتماد و پایدار است.
حاکمیت شرکتی همچنین پایه و اساس اعتماد در اقتصاد بازار است، بنابراین ارزیابی عملکرد مدیران و شرکت‌ها برای اطمینان از قوی و مؤثر بودن سیستم حاکمیتی مهم است.